Demir Eksikliği Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Demir eksikliği vücutta yeterli miktarda demir minerali olmadığı durumlarda ortaya çıkar. Bu durum kan hücrelerinin seviyelerinin düşmesine neden olur. Bu durumda kanınızdaki kırmızı kan hücrelerinin sayısı azalır. Eğer vücudunuzda yeterince hemoglobiin yoksa, dokularınız ve kaslarınıza yeterli oksijen alamaz ve iyi bir şekilde çalışamaz. İşte böyle bir durumda anemi ortaya çıkabilir.

Her ne kadar aneminin türü çok olsa da, demir eksikliğine bağlı anemi dünya çapında çok yaygındır. Demir eksikliğinin en yaygın nedenleri arasında zayıf beslenme, inflamatuar barsak hastalığı, hamilelik sırasında artan ihtiyaçlar ve yaşanabilecek kan kaybı yer almaktadır. Neden ne olursa olsun, demir eksikliği yaşam kalitenizi olumsuz yönde etkileyecek belirtilere neden olabilir. Bu olumsuz belirtiler sağlık, konsantrasyon ve iş verimliliğinizi zayıflatabilir.

Bazen insanlar demir eksikliğinden kaynaklanan belirtileri yaşamazlar.

Demir vücudumuzda birçok işlevi yerine getiren önemli bir mineraldir; Bunlardan en önemlisi, vücutta oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretimidir.  Bu hücreler kaslarımızın oksijen depolamasını ve kullanmasını sağlar.

Demir birçok enzimin bir parçasıdır ve bu nedenle  birçok hücre fonksiyonunun performansında yardımcı olur. Enzimler, gıdaların sindirimini ve vücudumuzda meydana gelen diğer önemli reaksiyonları kolaylaştırır.

Bu nedenle demir vücudunuz için hayati önem taşır ve bu demiri günlük beslenmenizde aşağıda verilen önerilen dozu almanız gerekir.

Demir Eksikliği

Demir eksikliği aynı zamanda anemi veya demir eksikliği anemisi olarak da bilinir. Bu durum özellikle çocuklarda ve menopoz öncesi kadınlarda en yaygın beslenme eksikliklerinden biridir. Bu durum, vücudun demir depolarının tükenmesi ve vücudun kanda normal hemoglobin seviyelerinin olmamasına neden olur.

Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve vücutta oksijen taşımalarını sağlayan bir maddedir. Demir eksikliği olduğu zaman, vücut yeterli hemoglobin üretemez. Bu durum birçok organın işleyişini olumsuz yönde etkiler ve sağlığın bozulmasına neden olur.

Demir Eksikliği Nedenleri

Genellikle yetersiz demir tüketimi yada çok fazla demir kaybedildiğinde vücudumuz yeterince hemoglobin üretemez. Bu durumda bazı demir eksikliği nedenleri ortaya çıkar onlarda şunlardır:

1. Artan Demir İhtiyacı

İnsanlar için demire ihtiyaç oranı farklılık gösterir. Özellikle büyüme çağındaki insanlarda demir ihtiyacı sürekli artar.

• Bebekler ve küçük çocuklar, hızlı büyüme aşamasında oldukları için kendilerinden büyük çocuklara kıyasla daha fazla demir ihtiyacına sahiptir. Fakat ne yazık ki küçük çocuklar yeterince demir minerali alamıyor.
• Hamileler daha fazla demire ihtiyaç duyarlar, çünkü demir kaynakları artan fetüs için hemoglobin sağlamanın yanı sıra kendi kan hacmini de arttırmak zorundadırlar.

2. Kan Kaybı

İnsanlar kan kaybettikleri zaman kırmızı kan hücrelerinde bulunan demir oranı azalır. Bundan dolayı da  kaybedilen demirin yerine fazladan demire ihtiyaç duyarlar.

• Kadınlar adet kanamaları sırasında kan kaybettiği için demir eksikliğine bağlı anemi olma riskine daha yakındırlar.
• Peptik ülser, hiatal herni, bir kolon polip veya kolorektal kanser gibi bazı rahatsızlıklar vücutta kan kaybına neden olur, kan azaldığı zamanda demir eksikliği ortaya çıkar.
• Aspirin gibi reçetesiz  satılan ağrı kesicilerin bir kısmının düzenli kullanımından kaynaklanan gastrointestinal kanamalar da kansızlığa neden olabilir. İç kanama erkeklerde ve menopoz sonrası kadınlarda en sık görülen demir eksikliği nedenidir.

3. Demir Emilme Durumu

Yiyeceklerden gelen demir, ince bağırsaklarınızda ki kan dolaşımında emilir. Çölyak hastalığı gibi bir bağırsak rahatsızlığı demir eksikliği anemisine neden olabilir. İnce bağırsağınızın bir kısmı cerrahi olarak alınmışsa, bu, demir ve diğer besin maddelerini emme yeteneğini etkileyebilir.

4. Beslenmede Demir Eksikliği

Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu demir çoğunlukla yediğimiz yiyeceklerden elde edilir. Zamanla çok düşük miktarda demir tüketimi, demir eksikliğine yol açabilir. Demir açısından zengin yiyecekler arasında et, yapraklı sebzeler, yumurta ve demir takviyeli yiyecekler bulunur. Bebekler ve çocuklar aynı zamanda doğru büyüme ve gelişme için beslenmenizde daha çok demire ihtiyaç duyarlar.

Demir Yönünden Zengin Gıdalar

Eğer demir eksikliğiniz beslenmenizdeki demir eksikliğinden dolayı kaynaklanıyorsa, aşağıda demir yönünden zengin gıdaları tüketmeyi tercih ediniz.

• Kırmızı et ve tavuk ürünleri
• Ispanak ve lahana gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Kuru üzüm, kayısı gibi kuru meyveler
• Deniz ürünleri
• Fındık, Nohut, Kuru Fasulye, Barbunya
• Yumurta
• Tahıl ürünleri
• Pekmez

Demir Eksikliği Mağdurları

Her ne kadar demir eksikliği normal bir durum olsa da, bazı insanlar daha büyük risk altındadır. Risk yüksek olduğu için demir için ihtiyaçları diğerlerinden daha fazladır.

1. Kadınlar

Kadınlar menstrüasyon sırasında kan kaybederler ve bu nedenle kadınlarda anemi riski daha yüksektir. Hamilelerde yüksek demir gereksinime ihtiyaç duyarlar.

2.Bebekler ve Çocuklar

Bebekler, özellikle düşük doğum ağırlıklı veya erken doğanlar, anne sütü veya mamadan yeterince demir alamazlar ve bu nedenle demir eksikliği ortaya çıkar. Çocuklar büyüme aşamasındayken ekstra demir almaları gerekir. Kronik enfeksiyonları veya kısıtlı beslenme gibi özel sağlık ihtiyaçları olan çocuklar da risk altındadır.

3. Vejeteryanlar

Et yemeyenlerin demir eksikliği riski daha yüksektir. Daha önce belirtildiği gibi, bitkilerin, emilimini kolaylaştırmak için et, balık ve yumurta gibi diğer diğer demir kaynaklarında yeterince tüketmek gerekir. Vejeteryanlar demir yönünden zengin gıdaları tüketmedikleri için demir eksikliği için risk grubunda yer alırlar.

4. Sık Kan Bağışlayanlar

Sık sık kan bağışı yapan kişilerin kan miktarında azalma olacağı için demir eksikliği yaşayabilirler. Ancak kan bağışı nedeniyle oluşan düşük hemoglobin, demir açısından zengin yiyecekleri yiyerek tedavi edilebilecek geçici bir sorundur .

Demir Eksikliği Belirtileri

Yetersiz demir seviyeleri vücut fonksiyonlarını bozabilir. Fiziksel belirti ve semptomların çoğu hemen ortaya çıkmaz. Onları yalnızca kansızlığınız kötüye gittiğinde fark edebilirsiniz. Demir eksikliğinin erken evrelerinde belirtiler görülmez. Demir eksikliği olan bir kişide aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir.

• Yorgunluk ve halsizlik
• Baş dönmesi
• Baş ağrısı
• Nefes darlığı
• Soluk ten
• Göğüs ağrısı
• Konsantrasyon zorluğu
• Çocukluk döneminde yavaş bilişsel ve sosyal gelişim
• Ellerde ve ayaklarda soğukluk
• Vücut ısısının korunmasında zorluk
• Enfeksiyona yatkınlığı artıran yavaş bağışıklık fonksiyonu
• Glossitis (iltihaplı dil)
• Telaşlı davranış
• Kırılgan Tırnaklar (Tırnaklarınız çok çabuk kırılır)
• Kısa konsantrasyon süresi
• Yavaş büyüme ve gelişme
• İştahsızlık
• Yürüme ve konuşma gibi becerilerin gecikmeli gelişimi

Demir Eksikliği Hastalıkları

Demir eksikliği, hafife alındığında uzun süreli sağlık sorunlarına yol açabilecek ciddi bir durumdur. Hafif demir eksikliği ciddi komplikasyonlara neden olmaz, ancak tedavi edilmediğinde aşağıdaki sağlık sorunlarına yol açabilir.

1. Anemi

Aşırı demir eksikliği, kırmızı kan hücresinin normal ömrünün bozulmasına bağlı olarak kansızlığa neden olabilir. Kansızlık durumunda, hemoglobin seviyeleri o kadar düşüktür ki kan hücrelere yeteri kadar oksijen iletemez ve tüm vücudu etkiler. Aneminin belirtileri arasında soluk cilt, nefes darlığı, baş dönmesi ve halsizlik vardır. Aynı zamanda bağışıklık fonksiyonunun azalmasına, büyüme ve bilişin bozulmasına neden olur.

2. Kalp Hastalıkları

Demir eksikliği hızlı veya düzensiz kalp atışlarına neden olabilir. Anemi olduğunuzda, kanınızda taşınan oksijen eksikliğini gidermek için kalbiniz daha fazla kan pompalamaya çalışır. Bunun sonucunda kalp yetmezliğine neden olabilir.

3. Büyüme Problemleri

Aşırı demir eksikliği, bebeklerde ve çocuklarda büyüme ve gelişmenin yavaşlamasına neden olabilir.  Aynı zamanda  vücudun enfeksiyona çabuk yakalanmasına sebep olabilir.

4. Hamilelikte Komplikasyonlar

Hamile kadınlar yüksek demir eksikliği riski altındadır. Bu eksiklik erken doğumlara ve doğum düşüklüklerine yol açabilir.  Böyle bir riskten korunmanın en iyi yolu , doğum öncesi demir takviyesi almaktadır, böylelikle bu riskten kolaylıkla kurtulabilirsiniz.

5. Kolon Kanseri

Demir eksikliği kolon kanserinin nedenlerinden biridir. 40 yaş ve üstü 628-882 arası hasta üzerinde yapılan bir araştırma, %3.1 veya 19- 349 hastanın demir eksikliği anemisine sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, demir eksikliği çekenlerin kolon kanseri olma riski daha yüksektir.

6. Yorgunluk

Demir eksikliği, yorgunluğa neden olabilir. Depresyon ve uyku eksikliği ile ilişkilidir. Bu nedenle, demir eksikliği, tedavi edildiğinde uyku ve yorgunluk ortadan kalkabilir.

Demir Eksikliği Tedavisi

Birçok sağlık sorununa yol açabileceğinden demir eksikliği göz ardı edilmemelidir. Durum kötüleşmeden önce bu problemin doğru teşhisi ve tedavisi önemlidir. Demir eksikliği, kanınızdaki kırmızı kan hücrelerinin yüzdesini ölçen hemoglobin veya hematokrit testini ölçen bir hemoglobin testi ile kolayca teşhis edilebilir.

Hemoglobin ve hematokrit seviyelerinde azalma, ciddi bir demir eksikliği olduğunu gösterir. Demir eksikliğinin tedavisi yaşınız, sağlığınız ve demir eksikliğinin nedeni gibi diğer faktörlere bağlıdır. Demir eksikliğini tedavi etmenin yollarından bazıları aşağıda verilmiştir.

1. Demir Yönünden Zengin Gıdaları Tüketimi

Beslenmenize demir açısından zengin besinleri dahil ederek hafif demir eksikliğini tedavi edebilirsiniz. Et, tavuk ve yumurta gibi hayvansal kaynaklı demirler vücudunuz tarafından daha kolay emilir. Eğer vejeteryansanız, bitki kaynakları ile aynı miktarda demir emmek için demir açısından zengin bitki bazlı yiyecek alımınızı artırmanız gerekir.

2. Demir Takviyeleri

Demir tabletleri yada kapsülleri gibi demir takviyeleri, doktorlar tarafından vücudunuzdaki demir eksikliklerini gidermek için sıklıkla önerilmektedir. Tabletlerde demirin daha iyi emilimini kolaylaştırmak için, aç karnına içiniz.. Bu tabletler midenizi bozabileceği için, yemeklerle birlikte alınması genellikle tavsiye edilir.

3. C Vitamini Yönünden Zengin Gıda Tüketimi

C vitamini vücudun demir emilimini arttırır. Yüksek oranda demir içeren yiyecekler yerken aynı zamanda narenciye suyu veya C vitamini açısından zengin diğer yiyecekleri yemeniz tavsiye edilir . Portakal suyu veya limon suyu gibi narenciye suları vücudunuzun demiri daha iyi emmesine yardımcı olan C vitamini içerir. Demir takviyeleriyle birlikte daha iyi bir emilim için bir bardak narenciye suyu veya C vitamini takviyesi ile alınmalıdır.

C vitamini yönünden zengin gıdalar

• Brokoli
• Greyfurt
• kivi
• Yapraklı yeşillik
• kavun
• portakal
• Biberler
• Çilekler
• mandalina
• Domates

4. Demir Eksikliği Altındaki Sebeplerin Tedavisi

Eğer demir takviyeleri kanınızdaki demir seviyesini yükseltemezse, bu eksiklik teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi gereken bir kanama yada demir emilim probleminden kaynaklanmaktadır. Altta yatan nedenlerinin tedavisi aşağıdakileri içerir.

• Ağızdan alınan doğum kontrol hapları gibi ilaçlar, (ağır adet akışını azaltmak için)
• Peptik ülser tedavisi için alınan antibiyotikler ve diğer ilaçlar
• Bir tümörün, kanama polipinin veya fibroidin çıkarılması için cerrahi durum

5. Bebeklerde Demir Eksikliği Tedavisi

Doktor tarafından önerilen takviyelerin yanı sıra, bebekler ilk zamanlar anne sütü veya demir takviyeli formülle beslenmelidir. İnek sütü iyi bir demir kaynağı değildir ve bu nedenle bir yaşın altındaki bebeklere verilmemelidir. Anne sütündeki demir, formülde bulunan demirden daha kolay emilebilir. 6 aydan sonra bebeğinizin demir alımını artırmak için günde birkaç kez demir takviyeli tahıllar vermeye başlayın. 1 yaşından sonra çocukların günde 20 onstan (591 milimetre) fazla süt içmemesine dikkat edin. Çok fazla süt

Demir eksikliği hemen tedavi edilemez. Eksikliğiniz şiddetliyse, bu eksiklikleri yenilemek birkaç ay veya daha uzun sürebilir. Takviye şeklinde demir alımının yanı sıra, beslenme bakımından değişiklik yapılması, yani demir açısından zengin gıdaların tüketilmesi gerekir. Çok fazla süt, demir bakımından zengin olanlar da dahil olmak üzere diğer gıdaların yerini alır.